รางวัลวิสาหกิจชุมชนต้นแบบสัมมาชีพ ประจำปี 2561 ประเภทผลิตเกษตรหรือแปรรูป ในการคัดเลือกรางวัลวิสาหกิจชุมชนต้นแบบสัมมาชีพ ในปีนี้มีวิสาหกิจชุมชนจากทั่วประเทศแสดงเจตจำนงสมัครเข้าขอรับการประกวดรางวัลทั้งหมด 61 กลุ่ม แบ่งออกเป็นประเภทผลิตเกษตรหรือแปรรูป 49 กลุ่ม

ในที่สุดคณะกรรมได้คัดเลือกวิสาหกิจชุมชนชีววิถี จ.น่าน เหมาะสมกับรางวัลวิสาหกิจชุมชนต้นแบบสัมมาชีพประเภทเกษตรและแปรรูป ประจำปี 2561

กลุ่มวิสาหกิจชุมชนชีววิถี ต.น้ำเกี๋ยน อ.ภูเพียง จ.น่าน เริ่มต้นดำเนินกิจการเมื่อปี 2550 เป็นธุรกิจชุมชนที่สร้างประโยชน์ด้วยการนำสมุนไพร ที่มีในท้องถิ่นมาเป็นวัตถุดิบ เครื่องสำอางสมุนไพร เริ่มจากสมาชิก 79 คน ปัจจุบันมีสมาชิก 700 คน มีคณะกรรมการ 20 คน พนักงาน 30 คน ส่วนใหญ่ปลูกสมุนไพรเพื่อนำมาจำหน่ายเป็นรายได้เสริม เช่น ดอกอัญชัน มะกรูด มะเฟือง ขมิ้น ไพล ผักเชียงดา โดยกลุ่มนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ ประเภทแชมพู สบู่ ครีมนวด โลชั่นบำรุงผิว สบู่เหลวและอื่นๆ และยังผลิตชาสมุนไพร เช่น ชาเชียงดา สามารถนำรายได้สู่ชุมชนเพิ่มโอกาสให้คนในท้องถิ่นมีงานทำ

จากการเก็บข้อมูลชุมชนทำให้รู้ว่าชุมชน ม.4 ต.น้ำเกี๋ยน มีรายจ่ายในการซื้อสินค้าประเภทซักล้าง ทำความสะอาดภายในครัวเรือนเป็นจำนวนมากและสินค้าประเภทนี้มีส่วนผสมของสารเคมี  ผู้นำชุมชนจึงร่วมกันจัดตั้งกลุ่มและส่งเสริมให้นำภูมิปัญญาท้องถิ่นบวกรวมกับองค์ความรู้สมัยใหม่โดยใช้วัตถุดิบในท้องถิ่นมาใช้ให้เกิดประโยชน์โดยเริ่มจากการทำน้ำยาอเนกประสงค์ใช้ในครัวเรือน เป็นการช่วยลดค่าใช้จ่ายและสร้างสิ่งแวดล้อมที่ดี ชุมชนมีรายได้เสริมและ พึ่งพาตัวเอง

ส่วนรูปแบบการทำงานนั้น เป็นการรวมกลุ่มกัน มีสมาชิกร่วมถือหุ้นมีการระดมทุนหุ้นละ 100 บาท ปัจจุบันปี 2561 มีสาขิก 709 คน 250 ครัวเรือน ทุนเรือนหุ้น 250,000 บาท มีสินทรัพย์ 5.9 ล้านบาท ในวิสาหกิจชุมชนการแบ่งการทำงานออกเป็นฝ่ายต่างๆ เช่น ฝ่ายการตลาด ฝ่ายบัญชี ฝ่ายคลังสินค้า ฝ่ายควบคุมคุณภาพ สมาชิกส่วนใหญ่ เป็นผู้ปลูกสมุนไพร เพื่อเป็นวัตถุดิบ

          กระบวนการผลิต ใช้ระบบมาตรฐาน  Asian Cosmetic GMP ทำให้ผลิตภัณฑ์ มีคุณภาพและยังมีมาตรฐานผลิตภัณฑ์ชุมชน (มผช.) 30 ชนิดมาตรฐานรางวัล 5 รางวัล.มาตรฐาน Primary GMP  และมาตรฐาน Bio Economy ซึ่งมาตรฐานดังกล่าว สร้างชื่อเสียงให้ชุมชน ลูกค้ามีความเชื่อมั่นจึงมีตลาดแน่นอน โดยได้ทำตลาดอย่างกว้างขวาง วางจำหน่าย ทั้งในจังหวัดน่าน และร้านตัวแทนจำหน่ายในต่างจังหวัด ในกลุ่มธุรกิจโรงแรม รีสอร์ต ส่วนแชมพูใบอัญชันวางจำหน่ายในเซเว่น-อีเลฟเว่น ผลิตภัณฑ์ แบรนด์ ขายดี 4 รายการ วางจำหน่ายในห้างโมเดิร์น เทรด Top Market ร้านโกลเด้นเพลสและรับจ้างผลิต ทำแบรนด์กว่า 30 บริษัทซึ่ง-สินค้าทั้หมดทางวิสาหกิจชุมชนตำบลน้ำเกี๋ยนขายเอง 60% และรับจ้างผลิต 40%เป็นการกระจายความเสี่ยง ทำให้มีตลาดมั่นคงและมีรายได้ที่แน่นอน

สำหรับสมาชิกวิสาหกิจชุมชน 200 ครัวเรือน ในตำบลน้ำเกี๋ยนมีรายได้จากการขายสมุนไพรให้กลุ่มประมาณเดือนละ 2,000 บาท  ผลการดำเนินงานทำให้มีรายได้ปี 2558 รายได้ 3,259,203 บาทปี กำไร  256,411 บาท ปี 2559 รายได้ 3,718,092 บาท กำไร 285,994 บาทปี 2560 รายได้ 5,715,561 บาท กำไร 1,227,913 บาท

จากผลจาการดำเนินงานทำให้มีการจ้างงานตั้งแต่แปลงปลูกสมุนไพร ฝ่ายผลิตแปรรูป ฝ่ายขาย ฝ่ายบัญชี และอื่นๆ เดือนละ 250,000 บาท หรือมากกว่า 2.5 ล้านบาทต่อปี

ชาวบ้านมีรายได้เพิ่มจากการขายสมุนไพร 1,500 บาท/คน/เดือน กระจายรายได้สู่ชุมชนมูลค่าโดยเฉลี่ย 500,000 บาท/ปี ตลอดที่ดำเนินงานสามารถนำเงินเข้าสู่ชุมชนกว่า 35 ล้านบาท

นอกจากนี้ทำให้ชุมชนให้ความสำคัญกับป่าชุมชนเพราะเห็นถึงความสำคัญที่เป็นทั้งแหล่งอาหาร แหล่งสมุนไพรและสามารถมีรายได้เสริมและขยายผลไปสู่การทำท่องเที่ยวชุมชนบูรณาการกับกลุ่มทอผ้า กลุ่มผลิตชาเมี่ยง และกลุ่มโฮมสเตย์ และการบริการรถราง นำเที่ยวรอบตำบล

ประโยชน์หรือผลลัพธ์ที่เกิดขึ้น มิได้เกิดขึ้นเฉพาะวิสาหกิจชุมชนชีวะวิถีเท่านั้น แต่ได้เกิดผลให้มีการขับเคลื่อนกระบวนการสังคมของตำบลน้ำเกี๋ยนในทุกด้าน ได้แก่ด้านเศรษฐกิจ สร้างรายได้ สร้างงานให้แก่ชุมชน กระตุ้นเศรษฐกิจระดับชุมชน

ด้านสังคมเกิดการแบ่งปันกำไรสู่สังคม รวมถึงภูมิปัญญาได้รับการสืบทอด เกิดการทำงานเชื่อมโยงกับคนทุกกลุ่ม ทุกวัย  สิ่งแวดล้อมได้รับการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์อย่างเหมาะสม มีการนำพืชสมุนไพรมาและภูมิปัญญามาดูแลรักษาสุขภาพและยังเป็นองค์กร ที่หนุนเสริมกระบวนการให้แก่ชุมชนทุกหมู่บ้าน เสริมสร้างความเข้มแข็งและความต่อเนื่องยั่งยืน

ตามวิสัยทัศน์วิสาหกิจชุมชนตำบลน้ำเกี๋ยนคือ “กินอิ่ม นอนอุ่นและฝันดี”